مقایسه استاندارد مدیریت پروژه ایزو 21500 و راهنمای PMBOK– (بخش 3- فرآیندها)

نسخه ‌های پیشین PMBOK و همچنین ISO21500:2012 بصورت فرآیندی تدوین شده‌ اند. و سالها از منابع اصلی مشاوره مدیریت پروژه به حساب می‌آمدند. اما ویرایشِ هفتمِ راهنمای PMBOK و همچنین نسخه ‌های جدید مجموعه استانداردهای مدیریت پروژه، طرح و پورتفولیویِ ایزو، ساختاری متفاوت دارند. در عین حال در پایان استاندارد ISO 21502:2020 جداولی برای مطابقت دادن بین دو نسخه استاندارد قرار داده شده است،‌ از طرفی مؤسسه مدیریت پروژه PMI همچنان ویرایش ششم را به رسمیت می‌ شناسد و علاوه بر آن کتاب گروه‌ های فرآیندی (یک راهنمای عملی) را نیز منتشر کرده است که به مدیریت پروژه از منظر فرآیندها نگریسته است.

در این مقاله به بررسی و مقایسه نگاه فرآیندی در استاندارد ISO21500:2012 و PMBOK6 می‌پردازیم.

فرآیندها در هر دو استانداد در ذیل دو مجموعه دسته بندی می شوند.

1. گروه ‌های فرآیندی که شامل 5 مرحله زیر می شوند:
   • گروه فرآیندی آغازین
   • گروه فرآیندی برنامه ریزی یا طرح ریزی
   • گروه فرآیندی اجرا
   • گروه فرآیندی کنترل (در راهنمای PMBOK پایش و کنترل)
   • گروه فرآیندی اختتام
2. گروه‌ های موضوعی دهگانه که در راهنمای PMBOK حوزه ‌های دانشی نامیده شده است. و شامل یکپارچگی، ذی‌نفعان، محدوده، منابع، زمان، هزینه، ریسک، کیفیت، تدارکات و ارتباطات می شود.

در مسیر مشاوره مدیریت پروژه از هر دو منظر فرآیندها بررسی می شوند تا علاوه بر گروه های فرآیندی که به نوعی چرخه حیات پروژه را نشان می دهند، بصورت تخصصی تر و در قالب حوزه های دانشی نیز به آن ها پرداخته شود.

طی هر فرآیندِ مدیریت پروژه، یک یا چند خروجی (output) با استفاده از ابزارها و تکنیک هایِ مناسبِ مدیریت پروژه (tools and technique) از یک یا چند ورودی (input) بوجود می آید. خروجی می تواند یک تحویل دادنی یا یک نتیجه (outcome) باشد. نتایج، حاصل نهایی فرآیندها هستند.

ابزارها و تکنیک‌ها به تفصیل در راهنمای PMBOK6 بررسی شده‌اند.

 فرآیند‌های ISO21500:2012

ویرایش سال 2012 ایزو 21500 که چندین سال مرجع اصلی مشاوره ایزو 21500 بوده است، در مجموع 39 فرآیند دارد. که به صورت زیر به گروه ‌های فرآیندی تخصیص داده شده است:

اهمیت برنامه ریزی در مدیریت پروژه از تعداد فرآیندهایی که به آن اختصاص داده شده، مشخص است. و عدم توجهِ کافی به فرآیندهای آن یکی از مهمترین علل شکست پروژه هاست که پس از سالها تجربه در مشاوره ایزو 21500 مشخص شده است.

در جدول زیر کلیه فرآیندهای ISO21500:2012 را می توانید مشاهده کنید.

فرآیند‌های PMBOK 6:

راهنمای PMBOK شامل 49 فرآیند است که مطابق جدول زیر در میان گروه‌ های فرآیندی توزیع شده ‌است:

مهمترین تفاوت با ISO21500:2012 وجود 9 فرآیند برنامه ریزی برای هر کدام از حوزه‌های دانشی به جز یکپارچگی است. همواره در مشاوره مدیریت پروژه به نقش کلیدی آن ها به عنوان مسریاب های برنامه ریزی تأکید می شود. این ۹ فذایند عبارتند از:

• برنامه ریزی مدیریت محدوده
• برنامه ریزی مدیریت زمانبندی
• برنامه ریزی مدیریت هزینه
• برنامه ریزی مدیریت کیفیت
• برنامه ریزی مدیریت منابع
• برنامه ریزی مدیریت ارتباطات
• برنامه ریزی مدیریت ریسک
• برنامه ریزی مدیریت تدارکات
• برنامه ریزی مدیریت ذینفعان

مجموعه فرآیندهای راهنمای PMBOK6 در ماتریس زیر مشخص شده است.

جمع بندی:

شباهت‌ های هر دو منبع در نگاهِ فرآیندی به مدیریت پروژه، کاملا واضح است. برنامه ریزی و سپس کنترل، بیشترین فرآیندها را دارند که نشان می‌ دهد برای موفقیت در پروژه‌ها از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند.

هر کدام از فرآیندها با فرآیندهای دیگر ارتباط دارند که در مجموع، مدیریت پروژه را یکپارچه می کنند. در ادامه مقالاتِ مقایسه ایزو و پم باک بیشتر به آن خواهیم پرداخت.

در ویرایش جدید، PMBOK7 بر پایه اصول (Principles) و حوزه‌ های عملکردی (Performance Domains) تدوین شده است. و استاندارد ISO21502:2020 نیز به دو بخش عمده شیوه ‌های مدیریت پروژه یکپارچه (Integrated Project Management Practices) و روش های مدیریتی برای یک پروژه (Management Practices for a Project) تقسیم شده است. از این منظر نیز در آینده به مقایسه دو منبع خواهیم پرداخت.

منابع:

1. استاندارد ISO21500:2012
2. راهنمای PMBOK 6